لخته شدن خون

بدن ما به هنگام خونریزی، به منظور متوقف ساختن آن، خون را لخته یا منعقد می‌سازد. با این حال، چنانچه لخته‌ی خونی مانع از جریان خون شود و یا یک ورید یا شریان را مسدود سازد، ممکن است برای سلامتی ایجاد خطر نماید. علائم لخته شدن خون بسته به نوع و محل آن متفاوت است که این علائم را در مقاله‌ای تحت عنوان «علائم لخته شدن خون» مورد بررسی قرار داده‌ایم.
قلب ما به طور پیوسته بافتی مایع را تحت عنوان خون درون عروق بدن پمپ می‌کند. خون به تک تک و تمام سلولها، اندام‌ها و قسمتهای بدن حمل می‌شود. خون متشکل از انواع مختلف سلول با عملکردهای مختلف است. که سلولهای قرمز خون، سلولهای سفید خون و پلاکت را شامل می‌شوند. در صورت بروز جراحت و یا آسیب دیدگی رگهای خونی، پلاکتها وارد عمل می‌شوند. پلاکتها مواد شیمیایی خاصی را آزاد ساخته که به انعقاد خون کمک می‌کنند. پروتئینی تحت عنوان فیبرین شکل گرفته که به تشکیل توده‌ای از لخته خون کمک می‌کند. به طور کلی در صورتی که یک رگ خونی آسیب ببیند، بدن انسان لخته‌های خونی را می‌سازد؛ به محض بهبودی، آن لخته‌های خونی حل می‌شوند. ترومبوز اصطلاحی پزشکی است و به لخته خونی اطلاق می‌شود که مانع از جریان خون شده و یا آن را متوقف ساخته و ورید یا شریان را مسدود می‌سازد. این لخته خونی چنانچه تحت هر شرایطی آزاد شده و شروع به حرکت در سراسر بدن نماید، می‌تواند مشکلات بسیار جدی ایجاد کرده که بالقوه مرگ آور می‌باشد.
لخته‌های خون ممکن است به عملکرد قلب، مغز و بینایی آسیب وارد سازند.
• هنگامی که یک لخته در عروقی که خون را به طور مستقیم به قلب عرضه می‌کنند، تشکیل می‌شود، می‌تواند این جریان خون را مسدود ساخته در نتیجه عرضه اکسیژن به سلولهای آن ناحیه را به طور کامل متوقف ساخته و یا کاهش دهد. در نتیجه‌، آن ناحیه از قلب که از اکسیژن محروم شده است، از بین خواهد رفت و این امر می‌تواند موجب بروز حمله قلبی شود.
• لخته‌های خونی که اکسیژن رسانی به مغز را مسدود می‌سازند، موجب بروز سکته مغزی می‌شوند.
• لخته‌های خونی که در چشم شکل می‌گیرند می‌توانند موجب کوری دائمی شوند.
وضعیتی که در آن یک لخته خونی برخی از عروق بزرگتر و عمیق‌تر مانند عروق واقع در ران و قسمت پایین پا را تحت تأثیر قرار دهد را ترومبوز وریدی عمقی گویند.
بدانید که ...
مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند افرادی که به مدت 4 ساعت و یا بیشتر با هواپیما مسافرت می‌نمایند، نسبت به زمانی که پرواز ندارند، سه برابر بیشتر احتمال ایجاد لخته خون در آنها وجود دارد. در نتیجه، پرواز کردن خطر بروز علائم لخته خون را افزایش می‌دهد. این وضعیت در افرادی که در بخشهای پروازی کلاس اکونومی یا اقتصادی (economy-class section) می‌نشینند متداول‌تر است. فضای دچار اسپاسم یا گرفتگی شده ممکن است به ترومبوز وریدی عمقی در دستها و پاها بیانجامد. چنانچه لخته آزاد شود، می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود. تنها پرواز کردن نیست که منجر به ایجاد لخته‌های خونی می‌شود؛ این وضعیت حتی می‌تواند به هنگام سفرهای طولانی و طاقت فرسا با قطار و یا ماشین نیز رخ دهد. افرادی که به مدت طولانی پشت میزهای خود و بدون انجام هیچ گونه فعالیت بدنی می‌نشینند، ممکن است همچنین دچار آن لخته‌ها شوند. علائم آن شامل تورم در یک یا هر دو دست یا پا، کبودی ناگهانی و ناشناخته، نفس نفس زدن، درد قفسه سینه، و حتی حملات غش می‌شود.
تشخیص لخته‌های خونی
 پزشک ممکن است از شما بخواهد اطلاعاتی از خانواده خود در اختیار او قرار داده و اینکه آیا کسی از بستگان‌تان سابقه لخته شدن خون پیش از 40 سالگی در سوابق خود دارد یا خیر. او همچنین ممکن است از شما بخواهد که ببینید آیا یکی از اعضای خانم در خانواده‌تان دچار مشکل لخته شدن خون در طول دوران بارداری و یا به هنگام مصرف قرص‌های ضد بارداری شده است یا خیر. داشتن سابقه‌ی لخته شدن غیر معمول و ناشناخته مانند وجود لخته در کبد یا کلیه در هریک از اعضای خانواده نیز مدرکی قوی برای انجمن پزشکی جهت درک علت پشت لخته‌های خونی شما خواهد بود.
 پزشک همچنین ممکن است جهت درک بیشتر و تأیید علت عمومی لخته‌های خونی، معاینات فیزیکی از شما به عمل آورد. به علاوه، برخی آزمایشات خون نیز به منظور بررسی سلولهای خونی و یافتن علت لخته شدن خون در طول فرایند خون لختگی انجام می‌شود. چنانچه نتایج نشان از وجود علت ژنتیکی را به اثبات رساند، سایر آزمایشات خون مرتبط نیز مورد نیاز خواهد بود. آزمایشاتی که نیاز به درک بیشتر فرایند لخته شدن دارند، جهش ژنی، درجه‌ای که در آن ممکن است خون لختگی ایجاد شود و آنتی بادی‌های مربوط به سندرم آنتی فسفولیپید را شامل می‌شود.
 سطوح هموسیستئین شما همچنین ممکن است بررسی شده تا مشخص شود آیا لخته‌های خون خطر بزرگتری از ابتلاء به بیماری عروقی ایجاد می‌کنند یا خیر. در اصل اسید آمینه‌ای تحت عنوان هموسیستئین که نقش مهمی در پروتئین سازی بازی می‌کند در خون وجود داشته و از طریق پیروی از یک رژیم غذایی سرشار از گوشت بدست می‌آید.
 همچنین ممکن است نیاز به انجام آزمایشاتی جهت مطالعه پروتئین‌های فعال در فرایند انعقاد خون و زمان لازم جهت شکل گیری لخته باشد. این پروتئینهای انعقادی، که به صورت فعال عمل می‌کنند در امتداد دو مسیر تحت عنوان مسیرهای داخلی و خارجی وارد واکنش می‌شوند. این دو مسیر که از واکنشهای شیمیایی ساخته شده‌اند، در یک نظم خاص رخ داده و در یک مسیر مشترک شبکه‌ی فیبرینی را ایجاد کرده که فرایند انعقاد را تشکیل می‌دهد. در نتیجه به منظور اطلاع و درک از پروتئینهای فعال و مدت زمان فرایند انعقاد، دو آزمایش بر روی بیمار انجام می‌شود. آزمایش PT مسیر خارجی و مسیرهای مشترک جهت اندازه گیری زمان لازم جهت تشکیل لخته خون را مورد بررسی قرار می‌دهد. از سوی دیگر آزمایش PTT مسیر داخلی همراه با مسیر مشترک و مدت زمان فرایند انعقاد خون را اندازه گیری می‌نماید.

جلوگیری از انعقاد بیش از حد خون
ممکن است گفته شود که امکان جلوگیری از علل ژنتیکی به عنوان علت انعقاد بیش از حد خون وجود ندارد؛ با این حال، به منظور جلوگیری از بروز خطر، اقدامات خاصی بایستی جهت کنترل برخی عوامل صورت گیرد.
• با پزشک خود صحبت کرده و از تمام درمان‌های ممکن برای شرایطی که شما را در معرض خطر بیشتری مانند بیماریهای قلبی یا دیابت قرار می‌دهند، اطلاع یابید.
• همچنین ممکن است بخواهید جهت حفظ سلامت خود، تغییرات قابل ملاحظه‌ای در شیوه زندگی خود ایجاد نمایید.
• در صورت لزوم، وزن خود را کاهش دهید، پیاده روی سریع انجام داده و به طور مرتب ورزش کنید؛ اگر وضعیت شما می‌طلبد، تمام تلاش خود را کرده و خطر انعقاد بیش از حد خون را در خود کاهش دهید.
• با پزشک خود در خصوص چگونگی کاهش سطوح هموسیستئین صحبت کنید. ویتامینهای B6 و B12 ممکن است در این روند به شما کمک کنند.

سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و توصیه‌های اشاره شده در این مقاله نمی‌توانند به طور عام بکار برده شوند. این اطلاعات به هیچ وجه قصد جایگزینی تشخیص و تجویز پزشک متخصص را ندارد.